राज्यशास्त्र सराव पेपर 199 Solve Now

भारतातील कोणत्या यंत्रणा संघराज्यविरोधी यंत्रणा आहेत ?
अ) भारतीय न्यायव्यवस्था
ब) भारतातील लेखापरिक्षण यंत्रणा
क) भारतातील निवडणुक यंत्रणा
ड) लोकसेवा आयोग

भारताची राज्यव्यवस्था ही ‘रचनेवरून संघराज्यवादी आहे पण खऱ्या हेतुने ती एकात्म आहे’ (Federal in form unitary in spirit) असे वर्णन कोणी केले?

“भारतीय संघराज्य दुय्यम एकात्मिक वैशिष्ठ्ये असलेले संघराज्य असण्यापेक्षा दुय्यम संघराज्यीय वैशिष्ठ्ये असलेले एकात्मिक राज्य आहे” असे कोणी म्हणले ? (Indian Union is a unitary state with subsidiary federal features rather than a federal state with subsidiary unitary features)

पुढे दिलेल्या भारतीय संघराज्य व्यवस्थेवरील टिका आणि संबंधित व्यक्ती यांच्या जोड्यापैकी योग्य ओळखा.
अ) पॉल अॅपलबे : अतिसंघराज्य (Extremly federal)
ब) मॉरिस जोन्स : वाटाघाटीचे संघराज्य
क) अलेक्झाँड्रोविच : भारताची पद्धत एकमेवाद्वितीय आहे. (Sui generi’s )
ड) ग्रॅनविल ऑस्टिन : सहकारी संघराज्य (co-operative federalism)

राज्यसभा सदस्यांची निवडणूक’ ही पद्धती कोणत्या देशाकडून घेतली आहे ?

सर्वोच्च न्यायालयाचे सल्लाविषयक अधिकारक्षेत्र भारतीय घटनेने कोणत्या देशाकडून घेतले आहे ?

भारतीय संघराज्यात कोणत्या राज्याला समाविष्ट करण्याचा अधिकार खालीलपैकी कोणास आहे ?

राज्य पुनर्गठन संबंधी विधेयक संसदेत मांडण्यापूर्वी कोणाची सहमती प्राप्त करने आवश्यक असते ?

खालीलपैकी कोणत्या जोडीने संस्थाने विलिनीकरणामध्ये महत्त्वाची भूमिका पार पाडली ?

मुळ संविधानामध्ये घटक राज्याचे किती वर्ग केले होते ?

राज्य पुनर्रचना आयोगाची स्थापना कधी करण्यात आली होती ?

राज्य पुनर्रचना आयोगाचे अध्यक्ष कोण होते ?

सामाजिक आणि आर्थिक लोकशाही प्रस्थापित झाल्याशिवाय राजकीय लोकशाही प्रस्थापित होऊ शकत ‘नाही’ असे मत पुढीलपैकी कोणी आणि कधी मांडले ?

पुढील विधानांचा विचार करून योग्य पर्याय निवडा.
अ) अध्यक्षीय पद्धत ही शासनाची कमी स्थिरता पण जास्त जबाबदारीची शासनव्यवस्था निर्माण करते.
ब) याउलट संसदीय शासनपद्धत मात्र शासनाची जास्त स्थिरता (more stability) निर्माण करते.

भारताने ब्रिटिश संसदीय शासनपद्धतीवर आधारित संसदीय शासनव्यवस्थेचा स्वीकार केला आहे. परंतू भारताची संसदीय शासनव्यवस्था ब्रिटनच्या शासनव्यवस्थेपेक्षा काही प्रमाणात वेगळी आहे तर पुढीलपैकी कोणकोणत्या बाबतीत भारताची शासनव्यवस्था वेगळी आहे ?
अ) भारताचा पंतप्रधान कोणत्याही सभागृहाचा सदस्य असू शकतो.
ब) भारतात मंत्रीपदी नियुक्ती होण्यासाठी कोणत्याही सभागृहाचा सदस्य नसला तरी चालू शकते.
क)भारतीय संसद ब्रिटिश संसदेसारखी सार्वभौम नाही.
ड) भारतामध्ये मंत्र्यांना कायदेशीर जबाबदारी आहे.

पुढीलपैकी कोणते पंतप्रधान राज्यसभा सदस्य असताना पंतप्रधान पदावर नियुक्त झाले होते?
अ) इंदिरा गांधी
ब) देवेगौडा
क) मनमोहन सिंग
ड) राजीव गांधी

पुढीलपैकी कोणते वैशिष्ठ्य संघराज्यीय शासनपद्धतीमध्ये असणे आवश्यक आहे ?
अ) लवचिक घटना ब) लिखित घटना
क) द्विगृही संसद ड) स्वतंत्र न्यायव्यवस्था
इ) अखिल भारतीय सेवा

पुढीलपैकी कोणत्या खटल्यात संघराज्यवाद हे भारतीय घटनेच्या मूलभूत सिद्धांताचा (Basic Structure) भाग आहे असे सांगितले गेले?

इंडियन कॉन्स्टीट्युशन द कॉर्नर स्टोन ऑफ ए ‘नेशन’ हा ग्रंथ पुढीलपैकी कोणाचा आहे?

खालीलपैकी कोणत्या बाबींमध्ये राज्यघटनेत दुरुस्ती करणे किमान निम्यांपेक्षा कमी नसलेल्या विधानसभेच्या मान्यतेने शक्य होते
अ) राष्ट्रपतींची निवडणूक
ब) घटक राज्याचे संसदेतील प्रतिनिधित्व
क) संविधानाच्या ७ व्या परिशिष्टातील सूची
ड) राज्याची विधान परिषद रद्द करणे

भारतीय घटनेतील १२० वि दुरुस्ती विधेयक कोणत्या क्षेत्राची संबंधित आहे ?

खालील विधाने लक्षात घ्या :
अ) केंद्रीय कार्यकारीची सर्व सत्ता भारताच्या राष्ट्रपतींच्या ठिकाणी विहित आहे
ब) भारताच्या राष्ट्रपतीला पंतप्रधान व मंत्रिमंडळाच्या सल्ल्याची गरज नाही
क) भारताच्या राष्ट्रपतीला लोकसभागृहाचे विसर्जन करण्याचा अधिकार आहे
भारताच्या राष्ट्रपतींच्या संदर्भात वरीलपैकी कोणती विधाने बरोबर आहेत

भारताचा प्रथम नागरिक कोण असतो

भारतात राष्ट्रपतींच्या निवडणुकीत मतदार कोण असतात

कॅबिनेट ह्या संज्ञेचा राज्यघटनेच्या कोणत्या कलमामध्ये उल्लेख केलेला आढळतो

खालील विधाने विचारात घ्या
अ) ४२ व्या घटनादुरुस्तीनंतर मंत्रिमंडळाचा सल्ला राष्ट्रपतींवर बंधनकारक करण्यात आलेला आहे, परंतु अशी तरतूद राज्यपालाबाबत करण्यात आलेली नाही
ब) मंत्र्यांनी राज्यपालास काही सल्ला दिला होता असल्यास कोणता, या कोणत्याही न्यायालयात चौकशी करता येणार नाही

राष्ट्रपती आणि पंतप्रधान ह्यांच्यातील संबंध भारतीय संविधानातील खालीलपैकी कोणत्या कलमांनी विस्तृतपणे अधिराजीत होतात
अ)कलम ७३ ब) कलम ७४ क) कलम ७६ ड) कलम ७८

खालील विधानांपैकी कोणते विधान बारोबर नाही
अ) घटनादुरुस्ती विधेयक हे एखाद्या मंत्र्यांकडून अथवा खाजगी सभासदाकडून मांडले जावू शकते आणि त्यासाठी राष्ट्रपतींच्या पूर्व परवानगी गरज नसते
ब) घटनादुरुस्ती विधेयकाला राज्यांनी किती कालावधीमध्ये संमती द्यावी याबाबत त्यांच्यावर बंधन नाही

खालीलपैकी कोणत्या खटल्याचा परिणाम म्हणून संसदेने २४ वि घटना दुरुस्ती कायदा संमत केला

खालीलपैकी कोणत्या घटनादुरुस्ती द्वारे राजकीय पक्षांतरावर अंकुश आणण्याचा प्रयत्न झाला

कॉमनवेल्थ राष्ट्रे स्वतंत्र राष्ट्रे आहेत जी पूर्वी ब्रिटिश साम्राज्यात होती
अ) हि सर्वे राष्ट्रे इंग्लंडच्या राणीला कॉमनवेल्थची प्रमुख मानतात. परंतु आपल्याला राष्ट्रांचे प्रतीकात्मक प्रमुख मानीत नाहीत
ब) कॉमनवेल्थ देशात एकमेकांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्यांना अम्बॅसिडर संबोधतात
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

खालील विधाने विचारात घ्या
अ) प्रथमतः खाजगी व्यक्ति राष्ट्रीय दिवस सोडून राष्ट्रध्वज फडकवू शकत नव्हता .
ब) आचारसंहितेत २००७ मध्ये पुन्हा एकदा सुधारणा करण्यात आलीं .
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

नागरिकत्व कायदा १९५५ कायदा अंतर्गत, खालीलपैकी कोणत्या पर्यायाद्वारे एखादी व्यक्ती भारताचा नागरिक बानू शकते
अ) भूमी अधिग्रहित झाल्यामुळे ब) वारसा हक्काने
क) जन्म भारतात झाल्याने ड) राष्ट्रीयीकरणाद्वारे
इ) नोंदणी द्वारे
खालीलपैकी योग्य पर्याय निवडा

खालील विधाने विचारात घ्या.
अ) राज्यघटनेच्या मसुद्यात राज्यपालाची निवडणूक प्रौध्माताधीकाराने व्हावी अशी तरतूद होती
ब) राज्य पालच्या नियुक्तीबाबत भारताने अमेरिकेची पद्धत नाकारून कानडयान पद्धत स्वीकारली
क) 42 व्या घटना दुरुस्तीनंतर मंत्रिमंडळ च्या सल्ला राष्ट्र्पातीवर बंधनकारक करण्यात आल आहे परंतु अशी तरतूद राज्य्पालासंबंधी करण्यात आलेली नाही
वारीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहेत

खाली नमूद केलेली राज्ये निर्माण केल्याचे किवा पूर्ण राज्याच्या दर्जा दिल्याचा योग्य कालानुक्रम काय आहे
अ) नागलंड ब) आन्द्रप्र्देश क) हरियाना ड) महाराष्ट्र

विधानसभेचे राज्याच्या मुख्यामंत्रांना हटवता येवू शकते जर :
अ) राज्यसभा किवा विधान परीक्षद च्या दोन तृतीयांश सदस्यांनी तसा ठराव केला
ब) राज्यपालांच्या मते राज्यांमध्ये घटनात्मक सरकार व्यवस्था धासली आहे
क) विधान सभेने अविश्वास ठराव मंजूर केला
ड) राज्य कायदेमंडळाच्या दोन्ही सभागृहांनी अविश्वास ठराव मंजूर केला

भारतात न्यायालयीन पुर्विलोकन ________सुचवते

लोक न्यायालय बाबत खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर नाही

खालीलपैकी कोणत्या प्रकरणात भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाने राज्यघटनेच्या मुलभूत सर्न्च्नेत संसदेला बदल करता येणार नाही असा निर्णय दिला

न्यायालयीन पुंर्विलोकांना बाबत खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर नाही

आंतरराष्ट्रीय न्यायालयाबाबत खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

भारतीय संविधानाच्या कोणत्या कलमाअंतर्गत नागरिकत्याची तरतुद करण्यात आली आहे ?

भारतीय संविधान भारतीय नागरिकांना कोणते नागरिकत्व बहाल करते ?

‘एकेरी नागरिकत्व’ हे तत्व कोणत्या देशाच्या संविधानाकडून स्विकारण्यात आले आहे ?

कोणत्या कलमानुसार संसदेला नागरिकत्वासंबंधी कायदा बनविण्याचा अधिकार प्राप्त आहे ?

‘जन्माने नागरिकत्व’ हे तत्व कोणास लागू पडत नाही ?

7 वर्षापेक्षा अधिक काळ भारताबाहेर वास्तव्य केल्यास नागरिकत्व लोप पावते हा नियम खालीलपैकी कोणास लागु होत नाही ?

भारतीय संविधानातील नागरिकत्वासंबंधीच्या तरतुदी कधी पासुन लागु झाल्या ?

भारतीय संविधानाने भारतीय नागरिकांना कोणते अधिकार दिले आहेत जे अन्य देशाच्या नागरिकांना प्राप्त नाहीत ?

मुलभूत कर्तव्याबाबत योग्य क्रम लावा.
अ) सार्वभौमत्वाचे रक्षण
ब) राष्ट्रगीताचा सन्मान
क) सार्वजनिक संपत्तीचे रक्षण
ड) वैज्ञानिक दृष्टिकोन निर्मिती