राज्यशास्त्र सराव पेपर 184 Solve Now

पुढील विधाने वाचून योग्य पर्याय निवडा.
अ) १९३४ साली एम. एन. रॉय यांनी सर्वप्रथम भारतासाठी एक घटनासभा असावी अशी मागणी केली.
ब) शेवटी क्रिप्स मिशन मधील तरतुदीनुसार भारताची घटनासभा अस्तित्वात आली.
क)घटनासभेची एकूण सदस्य संख्या ३८९ एवढी होती.
(ड) घटनासभेच्या एकूण सदस्यापैकी २९६ सदस्य ब्रिटिश भारतातून होते.

घटनासभेचा एक सदस्य साधारणपणे किती लोकांचे प्रतिनिधित्व करित होता.

घटनासभेच्या पहिल्या बैठकीस (९ डिसेंबर १९४६) रोजी कोणकोणत्या देशाने घटनसभेस उद्देशून घटनानिर्मितीसाठी सदिच्छा संदेश (Good will Message) पाठविले होते.
अ) अमेरिका
ब) चीन
क) ऑस्ट्रेलिया

पुढील विधानांचा विचार करून योग्य पर्याय निवडा.
अ)घटनासभेच्या एकूण आठ बृहद / प्रमुख समिती (major committees) होत्या.
ब) संघ अधिकार समिती, राज्यांशी वाटाघाटीविषयक समिती व संघ घटना समिती या तिन्ही समितींचे अध्यक्ष जवाहरलाल नेहरू हे होते.
क)मूलभूत हक्क उपसमितीचे अध्यक्ष सरदार पटेल होते.

पुढील विधाने वाचून योग्य पर्याय निवडा.
अ)मसुदा समितीची स्थापना स्वातंत्र्यानंतर करण्यात आली.
ब) मसुदा समितीमध्ये एकूण आठ सदस्य होते व त्यामध्ये एकही महिला सदस्य नव्हती.
क) मसुदा समितीमध्ये बी.एल. मित्तर यांच्या आजारीपणामुळे टी.टी.कृष्णमचारी यांची नियुक्ती करण्यात आली.
ड) मसुदा समितीमध्ये डी.पी.खेतान यांच्या मृत्यूमुळे एन. माधवराव यांची नियुक्ती करण्यात आली.

उद्दिष्टविषयक ठरावामध्ये पुढीलपैकी कोणकोणत्या बाबींचा समावेश होता
अ)भारतात समाविष्ट होणाऱ्या सर्व भूप्रदेशांचा मिळून एक राज्यांचा संघ बनेल.
ब) भारत एक सार्वभौम व प्रजासत्ताक राज्य असेल.
क) भारतामध्ये समाविष्ठ होणाऱ्या भूप्रदेशास स्वायत्तताअसेल. तसेच शेष अधिकार राज्यांना प्राप्त होतील.
ड) सार्वभौम व स्वतंत्र भारताची सर्व अधिकारिता जनतेमध्ये निहित असेल.

भारत स्वातंत्र्य कायदा, १९४७ नुसार घटनासभेमध्ये पुढीलपैकी कोणकोणते बदल झाले ?
अ) आपली घटनासभा पूर्ण सार्वभौम बनली.
ब) घटनासभा एक कायदेमंडळ म्हणूनही कार्य करू लागली.
क) घटनासभेची एकूण सदस्यसंख्या ३८९ वरून २९९ पर्यंत कमी झाली. त्यामध्ये संस्थानिकाकडून नामनिर्देशित सदस्य संख्या ७३ पर्यंत कमी झाली.

घटनेचा अंतिम कच्चा मसुदा घटनासभेमध्ये पुढीलपैकी कोणी मांडला.

घटना अंमलबजावणी सुरू झाल्यानंतर लगेच पुढीलपैकी कोणते कायदे रद्द झाले.
अ) भारत स्वातंत्र कायदा, १९४७
ब) भारत सरकार कायदा, १९३५
क)प्रिव्ही कॉन्सिल अधिकारक्षेत्र रद्दबातल कायदा, १९४९

घटना अंमलबजावणीपूर्वी, २६ नोव्हेंबर १९४९ ला कोणकोणत्या कलमांची अंमलबजावणी सुरू झाली होती.
अ) कलम ५ ते ९ ब) कलम ६०
क) कलम ३२४ ड) कलम ३६६, ३६७
ई) कलम ३६८ व ३६९

स्वातंत्र्यानंतर घटनासभेमधील ब्रिटिश प्रांतासाठी मिळालेल्या जागा व संबंधित प्रांत यांच्या जोड्या लावा.

प्रांत जागा
अ) मद्रास i) ४९
ब) बॉम्बे ii) २१
क) संयुक्त प्रांत iii) १९
ड) पश्चिम बंगाल iv) ५५

घटनासभेचे पहिले अधिवेशन कोणत्या काळात पार पडले.

पुढील विधानांचा विचार करून योग्य पर्याय निवडा.
अ)घटनासभेचे एकूण ११ अधिवेशने पार पडली.
ब) शेवटचे अधिवेशन २६ नोव्हेंबर १९४९ ते २४ जानेवारी १९५० पर्यंत चालले.
क) घटनासभेच्या पहिल्या अधिवेशनात उद्दिष्टविषयक ठराव मांडण्यात आला.

घटनासभा म्हणजेच काँग्रेस आणि काँग्रेस म्हणजेच भारत अशी टिका घटनासभेबाबत कोणी केली.

माउंटबॅटन प्लॅन संमत होण्यापूर्वी पुढीलपैकी कोणकोणत्या संस्थानांनी घटनासभेमध्ये भाग घेतला.
अ) बडोदा ब) पटियाला
क) रेवा ड) जयपूर
इ) उदयपूर ई) बिकानेर

पुढीलपैकी कोणकोणत्या पक्षाला घटनासभेत एकच जागा मिळाली होती ?
अ) कृषक प्रजापक्ष
ब) कम्युनिस्ट पक्ष
क) युनॅनिस्ट पार्टी
ड) शेड्युल्ड कास्ट फेडेरेशन
(इ) युनॅनिस्ट शेड्युल्ड

पुढील विधाने वाचून योग्य पर्याय निवडा.
अ) स्वातंत्र्यानंतर घटनासभेत संस्थानिकांचे प्रतिनिधी वगळता अल्पसंख्यांकाना ३७ टक्के जागा देण्यात आल्या.
ब) घटनासमितीचे कामकाज पार पाडण्यासाठी जवळपास २२ समिती स्थापन केल्या होत्या.
क) घटना समितीची ११ अधिवेशने झाली त्यामध्ये प्रत्यक्ष कामकाजाचे जवळपास १६५ दिवस होते.

घटनासभेचे सचिव म्हणून कोणी कार्य केले?

घटनासभेचे कायदेविषयक सल्लागार सर बी. एन. राव यांच्याबदल पुढील विधानांचा विचार करा.
अ) ११ डिसेंबर १९४९ रोजी घटनासभेच्या सदस्यांनी सर बी. एन. राव यांची घटनासभेचे कायदेविषयक सल्लागार म्हणून निवड केली.
ब) भारतीय घटनेचा पहिला मूळ कच्चा मसुदा सर. बी. एन राव यांनीच बनविला होता.
क) सर बी.एन. राव यांची नंतर हेग येथील आंतरराष्ट्रीय न्यायालयात न्यायाधिश म्हणून नियुक्ती झाली होती.

भारत स्वातंत्र्य कायदयानुसार ‘घटनासभा’ हीच भारताचे कायदेमंडळ म्हणून कार्य करेल अशी तरतुद केली गेली. तर घटनासभेची सर्वप्रथम कोणत्या दिवशी एक कायदेमंडळ म्हणून बैठक भरली गेली व त्याच दिवशी ग.वा.मावळणकर यांची अध्यक्ष म्हणून निवड झाली.

घटनासभेच्या कार्यालयीन शिक्कयावर (seal of the constituent Assembly) पुढीलपैकी कोणकोणत्या प्राण्याचे चित्र आहे ?
अ) घोडा ब) सिंह
क) बैल ड) हत्ती

घटनासभेच्या एकूण अकरा अधिवेशनापैकी स्वातंत्र्यपूर्वकाळात किती अधिवेशने झाली?

घटनानिर्मिती करण्यासाठी एकूण किती खर्च किती आला.

घटनासभेबदल पुढील विधानांचा विचार करा.
अ) घटनासभेच्या पहिल्या बैठकीस मुस्लिम लीगने बहिष्कार टाकला तसेच संस्थानिकही सभेपासून दूर राहिले त्यामुळे पहिल्या बैठकीस केवळ २११ सदस्य उपस्थित होते.
ब) घटनासभेस दोन पूर्णवेळ उपाध्यक्ष असावेत असे ठरले होते.
क) डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांची घटनासभेचे अध्यक्ष म्हणून बिनविरोध निवड झाली होती.

घटनासभेत सर्वाधिक दुरूस्त्या सुचविणारे सदस्य कोण आहेत ?

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर घटनासभेवर सुरूवातीस कोणत्या प्रांतातून निवडून आले होते.

“Drafting committee”ला उपाहासात्मकपणे “Drifting committee” असे कोणी संबोधले. ?

घटनासभेतील कोणते सदस्य अध्यक्षीय लोकशाही व पुर्ण सत्ता विभाजनाचे समर्थक होते.

भारताची घटनासभा बरखास्त करण्याचा अधिकार कोणाला होता.

९ डिसेंबर रोजी घटनासभेचे पहिले अधिवेशन सकाळी ११ वाजता सुरू झाले. त्यावेळी हंगामी अध्यक्ष सच्चिदानंद सिन्हा यांची ओळख कोणी करून दिली.

योग्य कथन ओळखा
अ) पृथकरणीयतेचा सिद्धांत निर्धारित करतो कि, एखादा संपूर्ण कायदा अथवा त्याचा काही भाग संविधानाच्या विरुद्ध
ब) विकसनशील निवर्चनाचा सिद्धांत हा संविधानाचे निर्वचन करतांना सतत परिवर्तनशील सामाजिक – विधिविषयक धनानात ठेवतो

खालील पैकी कोणती भाषा भारताची अधिकृत भाषा नाही

कोणत्या अल्पसंख्यांक समाजाला घटना परिषदेत विशेष प्रतिनिधित्व देण्यात आले

भारतीय राज्यघटनेच्या स्तोत्राबाबतच्या खालील विधानांचा विचार करा
अ) संसदीय लोकशाही = ब्रिटिश राज्यघटना
ब) संघराज्य = अमेरिकेची राज्यघटना
क) मार्गदर्शक तत्वे = आयर्लंडची राज्यघटना
ड) सामायिक सूची = ऑस्ट्रेलियाची राज्यघटना
आता बरोबर असलेल्या विधानांची निवड करा

खालील पैकी कोण संविधान सभेच्या सदस्यां होत्या
अ) विजया लक्ष्मी पंडित
ब) सुब्बलक्ष्मी
क) सुचेता कृपलानी
ड) सरोजनी नायडू

भारतीय संविधान हे ‘ भारतीय जनतेच्या इच्छेनुसार असेल असे कोणी म्हटले

खालीलपैकी कोणत्या कारणास्तव राज्य भाषण व अभिव्यक्ती स्वातंत्रावर (अनुच्छेद १९ ) (१) (a) वाजवी बंधने घालू शकते
अ) न्यायालयाचा अवमान
ब) अल्पसंख्यांकांचे संरक्षण
क) प्रदेशांची मित्रत्वाचे संबंध
ड) भारताचे सार्वभौमत्व व अखंडतत्व
इ) सभ्यता अथवा नीतिमत्ता
पर्यायी उत्तरे

मूलभूत अधिकारातील ‘खाजगीपणाचा अधिकार’ कोणत्या कलामांमध्ये समाविष्ट करण्यात आला आहे

भारतीय राज्यघटनेच्या खालीलपैकी कोणत्या कलमात सहा ते चौदा वयोगटातील सर्व मुलांसाठी मोफत व सक्तीच्या शिक्षणासाठी तरतूद केली आहे

कायद्यापुढील समानता हा नियम अनिर्बंध नाही. त्याबाबतीत घटनात्मक आणि अन्य अपवाद आहेत . खालीलपैकी कोणते अनुच्छेद १४ ला अपवाद आहेत ?
अ) भारताचे राष्ट्रपती आणि राज्यपाल यांना काही विशेष हाक आहेत
ब) संसद सदस्य आणि राज्याच्या विधिमंडळाचे सदस्य यांच्याविरुद्ध त्यांनी अथवा राज्य विधिमंडळात केलेल्या भाषणाबद्दल कोणत्याही न्यायालयात खटला चालविता येत नाही
क) परदेशी दूत आणि राजनीती तज्ञ यांना फौजदारी दाव्याबाबत विशेष हक्क नाहीत तर केवळ दिवाणी दाव्याबत आहेत
ड) अनुच्छेद ३१-C हा अनुच्छेद १४ ला अपवाद आहे

खालीलपैकी कोणता हक्क हा भारतीय संविधानाच्या मूलभूत हक्कात नाही

खालीलपैकी कोणत्या तरतुदी द्वारे न्यायालयीन हस्तक्षेपाच्या माध्यमातून मूलभूत अधिकारांच्या संरक्षणासाठी हमी मिळते

भारताच्या राज्यघटनेच्या _____भागात नागरिकांच्या मूलभूत हक्काविषयी तरतुदी करण्यात आल्या आहेत

कोणत्या घटनादुरुस्ती अन्वये ६ ते १४ वयोगटातील बालकांसाठी मोफत व सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण हा मूलभूत हक्क मानला आहे

भारताशिवाय अन्य कोणत्या लोकशाही राष्ट्रांच्या राज्यघटनेमध्ये नागरिकांच्या मूलभूत कर्तव्यांची यादी समाविष्ट केली आहे

कोणत्या घटनादुरुस्तीद्वारे मूलभूत कर्तव्यांचा भारतीय राज्यघटनेत समावेश करण्यात आला ?

भारतीय राज्यघटनेमध्ये आंतरराष्ट्रीय शांतता आणि सुरक्षा यांचा समावेश पुढीलपैकी कशात केलेला आहे

राज्यासाठीच्या मार्गदर्शक तत्वांच्या संदर्भात पुढीलपैकी कोणते / ती विधान / ने योग्य आहे / त ते लिहा
अ) देशात सामाजिक – आर्थिक लोकशाही प्रस्थापित करण्यासाठीची तत्वे यात आहेत
ब) या भागात समाविष्ट असलेली तत्वे हि न्यायप्रविष्ट नाहीत
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

योग्य कथन ओळखा
अ) ४२ व्या घटनादुरुस्तीद्वारे संविधानामध्ये मूलभूत कर्तव्ये समाविष्ट करण्यात आली
ब) ८६ व्या घटनादुरुस्तीद्वारे संविधानामध्ये ११ वे कर्तव्ये (K) समाविष्ट करण्यात आले

मूलभूत कर्तव्यांचा संदर्भात खालील विधाने विचारात घ्या
अ) मूलभूत कर्तव्ये मूळ राज्यघटनेत समाविष्ट नव्हती
ब) १९७६ मध्ये ४२ व्या घटनादुरुस्तीद्वारे दहा मूलभूत कर्तव्ये भारतीय राज्यघटनेत समाविष्ट करण्यात आली
क) सहा ते चौदा वयोगटातील मुलांना शिक्षणाच्या संधींबाबतचे अकरावे कर्तव्य ८६ व्या घटनादुरुस्तीने २००२ साली समाविष्ट करण्यात आले
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे